Dziedziczenie ustawowe jest to dziedziczenie według przepisów prawa spadkowego. Następuje wtedy, gdy zmarły nie pozostawił testamentu lub osoby powołane na spadkobierców nie chcą lub nie mogą nimi być. Z tego artykułu dowiesz się więcej o zasadach, na których oparte jest dziedziczenie ustawowe.
Dziedziczenie ustawowe – prawo
Dziedziczenie ustawowe jest uregulowane przez Czwartą Księgę Kodeksu Cywilnego poświęconą spadkom. Przepisy ogólne określają, w jakich przypadkach spadek jest dzielony według zasad dziedziczenia ustawowego.
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy (nie pozostawił testamentu) albo żaden ze spadkobierców nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Dziedziczenie ustawowe do części spadku następuje wtedy gdy spadkodawca nie powołał do części spadku spadkobiercy albo jeden ze spadkobierców nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Spadkobiercą nie może być osoba, która nie żyje w chwili otwarcia spadku albo osoba prawna, która w tej chwili nie istnieje. Dziecko, które zostało poczęte przed otwarciem spadku i urodziło się żywe już po otwarciu spadku może być spadkobiercą.
Fundacja ustanowiona przez zmarłego w testamencie może być spadkobiercą jeśli zostanie wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu.
Spadkobierca może być w niektórych przypadkach uznany za niegodnego i wyłączony z dziedziczenia. Decyzję podejmuje sąd, a z wnioskiem może wystąpić każdy kto ma w tym interes, np. inni spadkobiercy.
Dziedziczenie ustawowe – zasady
Zasady na jakich przebiega dziedziczenie ustawowe określone są w Tytule II Księgi Czwartej Kodeksu Cywilnego. Spadkobiercy podzieleni są na grupy, według kolejności powoływania do spadku.
W pierwszej kolejności do spadku powoływane są dzieci zmarłego oraz jego małżonek. Dziedziczą one w równych częściach, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 25% spadku. Jeżeli spadkodawca miał pięcioro dzieci, to jego małżonek dziedziczy 25% spadku, a pozostałe 75% jest dzielone po równo między pięcioro dzieci – czyli po 15% spadku.
Dzieci, które zostały adoptowane przez spadkodawcę dziedziczą na tych samych zasadach, co jego dzieci naturalne. Natomiast jeżeli zmarły miał dzieci, które zostały przysposobione przez inną osobę, to one po nim nie dziedziczą.
Dzieci, które urodziły się poza związkiem małżeńskim spadkodawcy, dziedziczą na tych samych zasadach jak dzieci urodzone w związku małżeńskim spadkodawcy.
Małżonek spadkodawcy jest wyłączony od dziedziczenia jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. O wyłączeniu decyduje sąd; wniosek może złożyć każdy ze spadkobierców.
Jeżeli jedno z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, to jego część jest dzielona między jego dzieci w częściach równych. Zasada ta obowiązuje także wobec dalszych zstępnych.
Jeżeli zmarły nie miał dzieci to spadek dzielony jest między jego rodziców i małżonka. W takim wypadku część przypadająca rodzicom wynosi po 25%, natomiast małżonek dziedziczy pozostałe 50%.
Jeżeli zmarły nie miał ani dzieci ani małżonka to spadek przypada jego rodzicom w równych częściach. Natomiast jeżeli jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku to przypadająca mu część jest dzielona między rodzeństwo zmarłego, w równych częściach.
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, natomiast miało dzieci, to przypadająca mu część jest dzielona między jego dzieci w równych częściach.
Jeżeli jeden z rodziców spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa, które mogłoby dziedziczyć to spadek jest dzielony między jego małżonka i rodzica w równych częściach.
Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci ani rodzeństwa, a jego rodzice nie dożyli otwarcia spadku, to całość jest dziedziczona przez jego małżonka.
Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci ani rodzeństwa, a jego rodzice i małżonek nie dożyli otwarcia spadku to spadek jest dzielony między jego dziadków w częściach równych. Jeśli jeden z dziadków nie dożył otwarcia spadku to jego część jest dzielona między jego dzieci w równych częściach.
Natomiast jeżeli ten z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku nie miał dzieci to jego część jest dzielona między pozostałych dziadków w równych częściach.
Jeżeli otwarcia spadku nie dożył małżonek, ani żaden z krewnych spadkodawcy to spadek jest dzielony między dzieci małżonka spadkodawcy (pochodzące z innego związku), których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku.
Jeżeli otwarcia spadku nie dożył małżonek, ani żaden z krewnych spadkodawcy, ani dzieci małżonka z innego związku to całość przypada gminie, w której mieszkał spadkodawca w ostatnim czasie. Jeśli nie można ustalić ostatniego miejsca jego zamieszkania lub mieszkał za granicą to spadek przypada Skarbowi Państwa.
Dziedziczenie ustawowe – podsumowanie
Kodeks Cywilny określa następujące grupy spadkobierców ze względu na kolejność dziedziczenia:
- Małżonek spadkodawcy i jego dzieci
- Rodzice
- Rodzeństwo
- Dziadkowie
- Dzieci małżonka, jeśli oboje ich rodzice nie żyją
- Gmina ostatniego miejsca zamieszkania
- Skarb Państwa
W pierwszej kolejności do spadku są powoływane dzieci zmarłego oraz jego małżonek. Jeżeli małżonek nie dożył otwarcia spadku to całość jest dzielona między dzieci. Natomiast jeśli spadkodawca nie miał dzieci to do spadku są powoływani rodzice oraz małżonek. Następne w kolejności jest rodzeństwo, dziadkowie oraz dzieci małżonka z innego związku ale pod warunkiem, że ich oboje rodzice nie żyją. Na końcu jest gmina oraz Skarb Państwa.
Kopiowanie tego artykułu jest dozwolone pod warunkiem zachowania linku do źródła: Dziedziczenie ustawowe