Zdolność kredytowa jest to zdolność do spłaty kredytu lub pożyczki wraz z odsetkami, zgodnie z terminami określonymi w umowie. Banki oraz firmy pożyczkowe badają zdolność kredytową wnioskującego po to, by sprawdzić czy będzie on w stanie spłacić kredyt lub pożyczkę na danych warunkach. Z tego artykułu dowiesz się jak sprawdzają zdolność kredytową banki oraz firmy pożyczkowe.
Zarówno bank jak i firmy pożyczkowe są zainteresowane tym, by udzielać kredytów i pożyczek klientom, którzy będą swoje zobowiązania spłacać w terminie. Nieterminowe spłaty – lub co gorsza brak spłat – są problemem zarówno dla banków jak i firm pożyczkowych.
Banki, które mają rosnącą ilość kredytów zagrożonych, mogą się spodziewać kontroli Komisji Nadzoru Finansowego, której skutkiem może być nałożenie kary, a w najgorszym przypadku konieczność wdrożenia planu naprawczego, a nawet przymusowa restrukturyzacja.
Firmy pożyczkowe nie mogą przyjmować depozytów, więc dysponują tylko własnym kapitałem. Każda pożyczka, która nie jest spłacana w terminie znacząco ogranicza możliwość firm pozabankowej do udzielania kolejnych pożyczek. W najgorszym przypadku niespłacane pożyczki prowadzą do upadłości firmy pożyczkowej.
Dlatego też, zarówno banki jak i firmy pożyczkowe starają się minimalizować ryzyko poprzez badanie zdolności kredytowej wnioskującego. A poza tym są do tego zobowiązane przez prawo.
Zdolność kredytowa – prawo
Działalność banków w Polsce jest uregulowana przez ustawę Prawo bankowe, ustawę o kredycie konsumenckim oraz rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego. Firmy pożyczkowe działają na podstawie kodeksu cywilnego oraz ustawy o kredycie konsumenckim. Wymagania wobec banków i firm pożyczkowych co do procesu badania zdolności kredytowej są diametralnie różne.
Pierwszą zasadniczą różnicą jest sprawdzanie zobowiązań wnioskującego o kredyt lub pożyczkę w bazie Biura Informacji Kredytowej. Banki muszą to robić, gdyż taki obowiązek nakłada na banki Rekomendacja T, natomiast firmy pożyczkowe mogą ale nie muszą. Dlatego też niektóre firmy pozabankowe nie sprawdzają wnioskujących w BIK i oferują chwilówki bez BIK. Firmy udzielające pożyczek ratalnych sprawdzają każdego wnioskującego w Biurze Informacji Kredytowej.
Druga różnica dotyczy procedury sprawdzania zdolności kredytowej. Ustawa o kredycie konsumenckim, która jest wspólna dla banków i firm pozabankowych zawiera następujące zapisy:
Kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta.
Ocena zdolności kredytowej dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy.
Jak widać ustawa daje kredytodawcom dużą dowolność co do sposobu w jaki mają badać zdolność kredytową. Natomiast Rekomendacja T, która obowiązuje tylko banki, precyzuje do jakiej wysokości kredytu bank może stosować uproszczone procedury badania zdolności kredytowej np. nie wymagać zaświadczenia o dochodach.
Rekomendacja nakłada też na banki obowiązek ustalenia poziomu wskaźnika DtI (Debt to Income) do jakiego kredyt będzie udzielony. Wskaźnik DtI określa jaki procent dochodów kredytobiorcy musi on przeznaczać na spłatę swoich zobowiązań finansowych (kredytowych i innych).
Kolejna różnica dotyczy obowiązku udzielenia informacji wnioskującemu w przypadku odmowy udzielenia pożyczki lub kredytu. Banki mają obowiązek udzielić wyjaśnienia na wniosek klienta jakie czynniki spowodowały decyzję odmowną.
Natomiast firmy pożyczkowe muszą udzielić informacji tylko wtedy, gdy decyzja odmowna była spowodowana wpisami do baz dłużników. Informacji tej muszą udzielić bezzwłocznie po wydaniu odmownej decyzji i musi ona wskazywać bazę, która została sprawdzona.
Zdolność kredytowa w praktyce
Podczas sprawdzania zdolności kredytowej klienta banki biorą pod uwagę trzy informacje:
- dochody wnioskującego o kredyt,
- zobowiązania finansowe,
- wydatki.
Informację o dochodach bank uzyskuje od kredytobiorcy, jeżeli kwota kredytu nie jest zbyt wysoka może być to oświadczenie. Informację o zobowiązaniach finansowych bank ściąga drogą elektroniczną z bazy Biura Informacji Kredytowej.
Informacja o wydatkach pochodzi od kredytobiorcy, natomiast Rekomendacja T nakłada na banki konieczność urealnienia tych wydatków zgodnie ze średnimi wydatkami gospodarstw domowych. Analizując wysokość wydatków klienta bank musi brać pod uwagę jego sytuację mieszkaniową oraz liczbę osób na jego utrzymaniu.
Na przykład jeżeli klient zadeklaruje, że mieszka w wynajmowanym mieszkaniu, a jego łączne wydatki na życie nie przekraczają 500 zł to wiadomo, że nie jest to zgodne ze stanem faktycznym. Koszty najmu mieszkania zaczynają się od 1000 zł w górę, miesięczne koszty wyżywienia to powyżej 300 zł, do tego trzeba doliczyć koszty biletów lub paliwa do samochodu.
Po odjęciu od dochodu wnioskującego jego zobowiązań finansowych oraz urealnionych wydatków na życie pozostaje pewna kwota. Jest to maksymalna wysokość miesięcznej raty kredytu, którą kredytobiorca będzie w stanie spłacać. Tak w uproszczeniu wygląda badanie zdolności kredytowej kredytobiorców przez banki.
Natomiast w przypadku firm pożyczkowych procedura jest znacznie prostsza. Firmy pozabankowe przede wszystkim sprawdzają wpisy w bazach dłużników, a w przypadku pożyczek ratalnych w bazie Biura Informacji Kredytowej. Oprócz tego, jeżeli weryfikacja wnioskującego jest poprzez system Kontomatik lub Instantor, firma sprawdza także wpływy na rachunek bankowy za ostatnie trzy miesiące.
Uproszczona procedura powoduje przyznawanie pożyczek także tym klientom, którzy nie mieliby żadnych szans na uzyskanie kredytu w banku.
Kopiowanie tego artykułu jest dozwolone pod warunkiem zachowania linku do źródła: Zdolność kredytowa